KRZYŻNE Z DOLINY PIĘCIU STAWÓW – opis szlaku

Przełęcz Krzyżne zyskała miano znakomitego punktu widokowego już w XIX wieku i była wtenczas odwiedzana przez znane osobistości, których pod Tatrami nigdy nie brakowało. Jej największym wielbicielem był Walery Eljasz-Radzikowski – popularyzator Tatr i Zakopanego, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego, autor licznych przewodników tatrzańskich, wreszcie malarz i fotograf. W swoim „Ilustrowanym przewodniku do Tatr, Pienin i Szczawnic” o przełęczy pisał tak:

(…) kto raz tu zajrzał, ciągnie zawsze do Krzyżnego, po wrażenia, jakiemi nigdy dosyć nasycić się niepodobna.

Nadzwyczaj ciekawie prezentuje się stąd Dolina Roztoki oraz położona wyżej Dolina Pięciu Stawów. Z Wielkiego Stawu wypływa potok Roztoka, który szybko natrafia na potężny próg i spada z niego tworząc największy wodospad w Polsce – Wielką Siklawę. Cały ten spektakl nie tylko dokładnie widzimy, ale też słyszymy z przełęczy.

Nazwa Krzyżne wiąże się ze zwornikowym położeniem przełęczy, choć ostatnie badania wykazały, iż zwornikiem jest znajdująca się tuż ponad przełęczą rówień (o tej samej nazwie). Tak czy siak na Krzyżnem zbiegają się trzy granie: wschodnia grań Świnicy (wzdłuż której wytyczono Orlą Perć), grań Koszystej oraz grań Wołoszyna. Warto wiedzieć, że na wspomnianej płaśni istniał kiedyś schron turystyczny, którego pozostałości można odnaleźć po dziś dzień.

Kiedyś na Krzyżne wiodły dwie główne drogi: Doliną Pańszczycy (czyli współczesny żółty szlak z Murowańca) oraz Doliną Waksmundzką, która z biegiem lat została objęta ścisłą ochroną, a jej górne partie nie są już udostępniane turystom. Warto także wspomnieć, że dawniej Orla Perć nie kończyła się na przełęczy Krzyżne, lecz wiodła dalej przez grzbiet Wołoszyna i Polanę pod Wołoszynem aż do Wodogrzmotów Mickiewicza. Jednak i tę ścieżkę zamknięto ze względu na ochronę przyrody. Żeby nie było, że Towarzystwo Tatrzańskie zajmowało się jedynie likwidacją tras wokół Krzyżnego, to w międzyczasie wytyczono szlak z Doliny Pięciu Stawów, który właśnie przedstawię w niniejszym wpisie.

.

_________________

Poniżej opis żółtego szlaku z Pięciu Stawów na Krzyżne, zawierający informacje praktyczne, opracowane panoramy oraz propozycje wycieczek. Natomiast opis żółtego szlaku na Krzyżne z Murowańca znajduje się w linku.

.

.

OPIS SZLAKU NA KRZYŻNE Z DOLINY PIĘCIU STAWÓW NA KRZYŻNE

.

TRASA: DOLINA PIĘCIU STAWÓW POLSKICH – BUCZYNOWA DOLINKA – PRZEŁĘCZ KRZYŻNE

SZLAK: żółty

CZAS: 2 h 10 min (średni czas przejścia bez odpoczynków)

DYSTANS: 3 km

SUMA PRZEWYŻSZEŃ: 570 m

SUMA ZEJŚĆ: 160 m

TRUDNOŚCI: szlak łatwy; brak sztucznych ułatwień (łańcuchów czy klamer), w kilku miejscach bardzo krucho i stromo

UWAGI: zaczynając wycieczkę w Palenicy Białczańskiej cały szlak zajmie 5 h 15 min, będzie miał łącznie 10,5 km, a suma przewyższeń wyniesie 1375 m

.

.

DOJŚCIE DO DOLINY PIĘCIU STAWÓW

• szlak czerwony i zielony
• 3 h

Żółty szlak na Krzyżne zaczyna się przy Wielkim Stawie w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, około 15 minut spacerkiem od schroniska. Najszybszą opcją dojścia w to miejsce będzie szlak przed Dolinę Roztoki. Zaczynamy w Palenicy Białczańskiej, czyli na wielkiej polanie, gdzie znajduje się jeszcze większy parking oraz przystanek busów (parking 25-45 zł – w zależności od terminu rezerwacji, bus z Zakopanego 15 zł) i ruszamy początkowo drogą asfaltową, a później zgodnie z zielonym szlakiem odbijamy do Roztoki. W wyższej partii doliny mamy dwie opcje: czarny łącznik prosto do schroniska w Pięciu Stawach bądź kontynuacja wędrówki szlakiem zielonym, który wspina się przy Wielkiej Siklawie i wyprowadza nas do węzła szlaków przy mostku nad strumieniem Roztoka, który wypływa z Wielkiego Stawu.

Bez względu na to, którą opcję wybierzemy, do początku żółtego szlaku doprowadzi nas szlak niebieski, przecinający całą dolinę – wiedzie on od schroniska wzdłuż Przedniego, Małego i Wielkiego Stawu. Szczegółowy opis szlaku do Doliny Pięciu Stawów znajduje się w linku.

.

ODCINEK SZLAKU OD DOLINY PIĘCIU STAWÓW DO DOLINKI BUCZYNOWEJ

• szlak żółty
• 50 min

Żółty szlak zaczyna się przy Wielkim Stawie, na wysokości ok. 1700 m, czyli o 200 metrów wyżej niż początek szlaku na Krzyżne z Murowańca. To pokłosie dłuższej drogi do Doliny Pięciu Stawów, która położona jest wyżej od Hali Gąsienicowej. Z początku ścieżka znosi się łagodnie zboczem Koziego Wierchu, przez niewielkie wypłaszczenia zwane Niżnim oraz Wyżnim Zagonem. Po prawej stronie warto zwrócić uwagę na mutony, czyli wygładzone przez lodowiec pagórki tudzież garby skalne – to charakterystyczny element wystroju na skraju Doliny Pięciu Stawów.

Następny etap to długi trawers w poprzek stromych ścian opadających do Doliny Roztoki. Ścieżka jest wąska, ale łatwa – biegnie grzędą w bezpiecznej odległości od obrywu. Ponad nami znajdują się poszarpane turnie, pomiędzy którymi kluczy Orla Perć, w dole zaś doskonale widzimy przepastną Dolinę Roztoki.

Przechodzimy pod urwiskami Wyżnich Rzędów Buczynowych na wypełniony głazami próg Dolinki Buczynowej, uznanej za najpiękniejszy w Tatrach przykład tzw. dolinki wiszącej. Ten polodowcowy kocioł otoczony jest z trzech stron ścianami kojarzonymi głównie z Orlą Percią: Czarnymi Ścianami, Granatami oraz Buczynowymi Turniami. Z progu Buczynowej Dolinki spada Buczynowa Siklawa, niewidoczna z żółtego szlaku, lecz możliwa do zaobserwowania z okolic schroniska w Dolinie Pięciu Stawów.

.

ODCINEK SZLAKU OD DOLINKI BUCZYNOWEJ DO PRZEŁĘCZY KRZYŻNE

• szlak żółty
• 1 h 20 min

Po około godzinnej wędrówce docieramy do wylotu wielkiego żlebu spadającego spod Krzyżnego Tu kończy się ta łatwiejsza część żółtego szlaku. Do tej pory szliśmy po wygodnych, kamiennych stopniach, pokonując na długim odcinku jedynie 150 metrów przewyższenia. Teraz czeka nas mozolna wspinaczka stromym i kruchym zboczem, z przewyższeniem przekraczającym 400 metrów.

Szlak dźwiga się na żebro ograniczające Żleb pod Krzyżnem od zachodu i wspina się licznymi zakosami coraz wyżej i wyżej. W pewnym momencie schodzimy na dno żlebu, który jest diabelnie zerodowany, a przez to uciążliwy do pokonania. Sypkie podłoże, luźne piargi zaścielające ścieżkę + spora stromizna dają się we znaki zwłaszcza podczas schodzenia. Warto mieć ze sobą kijki, które bardzo ułatwiają przejście tego miejsca.

Na sam koniec ścieżka nieco łagodnieje – trawersuje Kopę nad Krzyżnem, by wyprowadzić nas w końcu na trawiaste siodło przełęczy Krzyżne (2112 m).

Generalnie trasa na Krzyżne z Pięciu Stawów nie jest szczególnie trudna i brak tu technicznych komplikacji, jednakże drugi etap szlaku jest kruchy, mocno zniszczony i po prostu stromy. Zwłaszcza schodzenie tym odcinkiem jest nieprzyjemne, a mimo to zawsze polecam ten szlak właśnie na zejście. Dlaczego? A bo mamy wtedy najatrakcyjniejszy widok stale przed oczami i nie musimy co chwilę przystawać, by oglądać się za siebie.

.

SZLAKI Z KRZYŻNEGO

.

Wielkiego zagęszczenia ścieżek na przełęczy nie ma, bowiem mamy do wyboru tylko 2 szlaki. Ale za to jakie!

• ŻÓŁTY NA HALĘ GĄSIENICOWĄ – Łatwy szlak, który najpierw prowadzi wielkim piarżyskiem do Doliny Pańszczycy, później zaś trawersuje zbocza Żółtej Turni i dociera do schroniska Murowaniec. Szczegółowy opis we wpisie Szlak na Krzyżne z Hali Gąsienicowej.
• CZERWONY NA GRANATY I KOZI WIERCH – Czyli wycieczka na słynną Orlą Perć. Na przełęczy Krzyżne dla jednych zaczyna się (dla innych kończy) najtrudniejszy w Tatrach znakowany szlak, którym przez Buczynowe Turnie i Granaty dotrzemy w tym przypadku jedynie na Kozi Wierch – dalszy odcinek pomiędzy Kozim a Zawratem jest jednokierunkowy i możliwy do zrobienia jedynie od strony Zawratu.

Osoby mniej doświadczone i wrażliwe na przepaście mają w tym wypadku tylko jedną opcję – wycieczkę żółtym szlakiem do Doliny Pańszczycy. Nieopodal Czerwonego Stawu Pańszczyckiego znajduje się rozejście szlaków: żółty szlak skręca ku Hali Gąsienicowej, zaś krótki czarny łącznik doprowadza do zielonego szlaku, którym możemy dotrzeć przez Rówień Waksmundzką na Gęsią Szyję oraz Rusinową Polanę.

.

PANORAMA Z PRZEŁĘCZY KRZYŻNE

.

Z przełęczy rozpościera się wspaniała panorama na Tatry Wysokie. Jeśli ktoś lubi liczyć barany, to może sprawdzić, czy faktycznie widać stąd setkę szczytów, czy to tylko góralska legenda. Niewątpliwym i największym atutem tego obrazka jest fenomenalny widok na Dolinę Pięciu Stawów. Zawsze mam nieodparte wrażenie, że pawiookie stawy są jakoś dziwnie przechylone i zaraz wyleją się do położonej niżej Doliny Roztoki. W zasadzie moje obawy wcale nie są doszczętnie porąbane, wszak z Wielkiego Stawu ulewa się potężny strumień, który pod postacią Wielkiej Siklawy z hukiem opada do Roztoki.

Warto podejść choćby kilkanaście metrów wyraźną ścieżyną na płaśń ponad przełęczą, skąd jeszcze lepiej prezentuje się poszarpana grań Orlej Perci. Odsłania się też widok na Dolinę Waksmundzką, ograniczoną przez masyw Koszystej z jednej strony i Wołoszyny z drugiej.

.

WYCIECZKI NA KRZYŻNE – PROPOZYCJE 6 TRAS

.

Choć na samej przełęczy węzeł szlaków jest raczej skromny, to kilka dróg, łączących Orlą Perć z Doliną Pięciu Stawów, umożliwia stworzenie sporo wariantów wycieczek w tym rejonie. Poniżej najciekawsze propozycje wycieczek na Krzyżne.

Ustawiłam je w kolejności od najłatwiejszej do najtrudniejszej, choć muszę przyznać, że już trzecia trasa wymaga obycia w trudnym terenie i nie nadaje się dla tatrzańskich świeżaków

.

1. Z DOLINY PIĘCIU STAWÓW DO DOLINY GĄSIENICOWEJ

• Trasa: Palenica Białczańska – Dolina Roztoki – Dolina Pięciu Stawów – Krzyżne – Dolina Pańszczycy – Hala Gąsienicowa – Kuźnice
• Start w Palenicy Białczańskiej: dojazd z Zakopanego busem (10 zł, jazda zajmie ok. 30 min); na Palenicy znajduje się parking rezerwowany online poprzez stronę tpn.pl (30 zł za dzień)
• Meta w Kuźnicach: dojazd busem do Zakopanego (3 zł); dojście do centrum Zakopanego zajmie ok. 45 min
• Szlaki: czerwony, zielony, niebieski, żółty, niebieski
• Czas: 9 h 20 min
• Dystans: 20,5 km
• Suma podejść: 1600 m
• Suma zejść: 1500 m
• Mapa

To najbardziej klasyczna i popularna wycieczka na Krzyżne, która daje sposobność poznania żółtego szlaku na całej długości. Choć przejście trasy w opisywanym kierunku jest łatwiejsze (podejście od Piątki jest bardziej strome i upierdliwe, natomiast zejście do Pańszczycy jest nieco łagodniejsze), to jednak wolę robić te wycieczkę odwrotnie, gdyż wtedy najciekawsze widoki mamy przed sobą, a nie za plecami. Wycieczka dla średnio-zaawansowanych piechurów.

.

2. Z KRZYŻNEGO NA GĘSIĄ SZYJĘ I RUSINOWĄ POLANĘ

• Trasa: Palenica Białczańska – Dolina Roztoki – Dolina Pięciu Stawów – Krzyżne – Dolina Pańszczycy – Rówień Waksmundzka – Gęsia Szyja – Rusinowa Polana – Palenica Białczańska
• Start i meta Palenicy Białczańskiej: dojazd do Zakopanego busem (10 zł, jazda zajmie ok. 30 min); na Palenicy znajduje się parking rezerwowany online poprzez stronę tpn.pl (30 zł za dzień)
• Szlaki: czerwony, zielony, niebieski, żółty, zielony, niebieski
• Czas: 9 h 30 min
• Dystans: 21 km
• Suma podejść: 1600 m 
• Suma zejść: 1600 m
• Mapa 

Pod względem długości i przewyższeń trasa ta jest niemal identyczna z pierwszą wycieczką. Różni się od niej tylko ostatnim etapem, a mianowicie zejściem z Doliny Pańszczycy. Przy rozstaju szlaków nieopodal Czerwonego Stawu w Dolinie Pańszczycy wybieramy czarno znakowany łącznik, który szybko oprowadzi nas do zielonego szlaku. Dojdziemy nim przez Waksmundzką Rówień na Gęsią Szyję i dalej na malowniczą Rusinową Polanę. Jeśli przyjechaliśmy na Palenicę Białczańską autem, to schodzimy stromym szlakiem niebieskim właśnie w to miejsce, zamykając tym samym pętlę. Jeśli natomiast korzystaliśmy z busa, to z Rusinowej Polany warto zejść łagodnym szlakiem zielonym do Wierch Porońca i tamże łapać busa do Zakopanego. Wycieczka dla średnio-zaawansowanych piechurów.

.

3. PRZEZ ZAWRAT I KRZYŻNE

• Trasa: Dolina Pięciu Stawów – Krzyżne – Dolina Pańszczycy – Murowaniec – Czarny Staw Gąsienicowy – Zawrat – Dolina Pięciu Stawów
• Start i meta w schronisku w Pięciu Stawach: dojście z Palenicy Białczańskiej zajmuje średnio 3 h
• Szlaki: niebieski, żółty, niebieski
• Czas: 8 h 50 min
• Dystans: 16,5 km
• Suma podejść: 1550 m 
• Suma zejść: 1550 m 
• Mapa 

Długa i piękna pętla ze schroniska w Dolinie Pięciu Stawów, przeprowadzająca nas przez dwie przełęcze: Krzyżne oraz Zawrat, stanowiące skrajne punkty Orlej Perci. Najtrudniejszym odcinkiem jest wspinaczka na Zawrat od strony Doliny Gąsienicowej (klamry, łańcuchy), dlatego warto ten odcinek pokonać w górę, gdyż złażenie tędy w dół bywa bardzo problematyczne. Wycieczkę można zacząć w Palenicy Białczańskiej, jednakże wtedy cała trasa znacznie się wydłuży (o blisko 16 km i oraz 5 i pół godziny wędrówki).

.

4. Z KRZYŻNEGO NA KOZI WIERCH

• Trasa: Palenica Białczańska – Wielka Siklawa – Dolina Pięciu Stawów – Krzyżne – Granaty – Kozi Wierch – Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów – Palenica Białczańska
• Start i meta w Palenicy Białczańskiej: dojazd do Zakopanego busem (10 zł, jazda zajmie ok. 30 min); na Palenicy znajduje się parking rezerwowany online poprzez stronę tpn.pl (30 zł za dzień)
• Szlaki: czerwony, zielony, niebieski, żółty, czerwony, czarny, niebieski, zielony, czerwony
• Czas: 13 h
• Dystans: 23,5 km
• Suma podejść: 1950 m
• Suma zejść: 1950 m
• Mapa 

W tej opcji wkraczamy na Orlą Perć, robiąc całą dwukierunkową część graniowego szlaku. Ze względu na duże trudności i ekspozycje wycieczkę polecam osobom wprawionym w bojach. Po wejściu na Krzyżne szlakiem z Doliny Pięciu Stawów, kierujemy się na czerwony szlak – trawersujemy Buczynowe Turnie, następnie zdobywamy wszystkie trzy szczyty w masywie Granatów i osiągamy Kozi Wierch. Dalsza droga Orlą Perć jest niedozwolona, gdyż odcinek pomiędzy Kozim Wierchem a Zawratem jest jednokierunkowy i możliwy do przejścia jedynie od strony Zawratu.

Do Pięciu Stawów schodzimy z Koziego Wierchu szlakiem czarnym – z początku jest on dość stromy i skalisty, lecz szybko łagodnieje i bez trudności sprowadza na dno doliny. Trasa jest długa i wymagająca, więc warto rozważyć spanie w schronisku, co znacznie skróci dystans i pozwoli na nieśpieszne przejście Orlej Perci.

.

5. Z KOZIEJ PRZEŁĘCZY NA KRZYŻNE

• Trasa: Palenica Białczańska – Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów – Kozia Przełęcz Krzyżne – Kozi Wierch – Granaty – Krzyżne – Dolina Pięciu Stawów – WIelka Siklawa – Palenica Białczańska
• Start i meta w Palenicy Białczańskiej: dojazd do Zakopanego busem (10 zł, jazda zajmie ok. 30 min); na Palenicy znajduje się parking rezerwowany online poprzez stronę tpn.pl (30 zł za dzień)
• Szlaki: czerwony, zielony, czarny, niebieski, żółty, czerwony, żółty niebieski, zielony, czerwony
• Czas: 14 h
• Dystans: 24,5 km
• Suma podejść: 1950 m
• Suma zejść: 1950 m
• Mapa 

Na grań Orlej wydostajemy się od strony Doliny Pięciu Stawów, a dokładnie żółtym szlakiem na Kozią Przełęcz. To najtrudniejsza droga dojściowa w rejonie Orlej Perci – godna rozgrzewka przed wędrówką czerwonym szlakiem. Przed nami długa wędrówka najtrudniejszym szlakiem w Tatrach – cała droga jest silnie eksponowana i pełna skalnych problemów, zdecydowanie nie nadaje się dla początkujących górołazów. Z przełęczy Krzyżne wracamy do Pięciu Stawów żółtym szlakiem, a następnie zielonym przez Dolinę Roztoki schodzimy w kierunku Palenicy Białczańskiej.

Ze względu na spory dystans oraz liczne trudności, warto zorganizować sobie choć jeden nocleg w schronisku w Piątce – takim posunięciem znacznie skrócimy trasę, zyskując czas oraz siły na bardziej czujne przejście Orlej Perci.

.

6. PRZEZ CAŁĄ ORLĄ PERĆ

• Trasa: Dolina Pięciu Stawów – Zawrat – Kozi Wierch – Granaty – Buczynowe Turnie – Krzyżne – Dolina Pięciu Stawów
• Start i meta w schronisku w Pięciu Stawach: dojście z Palenicy Białczańskiej zajmuje średnio 3 h
• Szlaki: niebieski, czerwony, żółty, niebieski
• Czas: 10 h
• Dystans: 11 km
• Suma podejść: 1300 m
• Suma zejść: 1300 m
• Mapa 

Odcinek Orlej Perci pomiędzy Zawratem a Kozim Wierchem jest jednokierunkowy i możliwy do pokonania od strony Zawratu właśnie, co właściwie nadaje jedyny słuszny kurs całej wycieczce. Jako że malowaną trasą już trudniej i dłużej się nie da, to jest to opcja jedynie dla doświadczonych zawodników. Pokonanie całej Orlej Perci wymaga oczywiście kondycji, ale też silnych rąk, bo podpierania oraz podciągania się na łańcuchach jest tu naprawdę dużo i można szybko nabawić się zmęczenia materiału. Coś o tym wiem. 😉 Trasa jest na tyle czasochłonna i wyczerpująca, że lepiej zacząć ją w schronisku w Pięciu Stawach, tak by nie dokładać sobie do wyzwania jeszcze długiej trasy z Palenicy Białczańskiej przez Dolinę Roztoki. Rzecz jasna, wycieczkę planujemy przy dobrej, pewnej pogodzie, bowiem ewakuacja z grani nie należy do szybkich, łatwych ani do przyjemnych.

.

INFORMACJE PRAKTYCZNE

.

• Wstęp na teren Tatrzańskiego Parku Narodowego kosztuje 8 zł. Bilet ulgowy to koszt 4 zł.
• Do Palenicy Białczańskiej można dotrzeć własnym autem. Parking kosztuje 25-45 zł za dzień, lecz od jakiegoś czasu wymagana jest wcześniejsza rezerwacja online, której dokonuje się na stronie Tatrzańskiego Parku Narodowego.
• Żółty szlak na przełęcz Krzyżne nie jest szczególnie trudny w sprzyjających warunkach, ale posiada miejsca strome oraz kruche i na pewno wymaga wzmożonej ostrożności. Przy zalegającym śniegu, przy oblodzeniu bądź po deszczu trudności znacznie wzrastają.
• Zaczynając wędrówkę w Kuźnicach bądź na Palenicy Białczańskiej pokonujemy ponad 1300 metrów w pionie, tak więc bez względu na to, czy startujemy od strony Doliny Gąsienicowej czy Doliny Pięciu Stawów, musimy przygotować się długie i męczące podejście.
• Zawsze sprawdzaj pogodę przed wyjściem na szlak  i monitoruj warunki już podczas wędrówki. Pogoda w górach jest niezwykle dynamiczna, a burza potrafi zebrać się dosłownie w kilka minut. Komunikaty pogodowe znajdują się stronie  TPN  oraz  TOPR. Sprawdzam jeszcze serwis meteo.pl i yr.no. 
• Moim zdaniem lepiej jest zdobyć Krzyżne od strony Pańszczycy, a schodzić do Doliny Pięciu Stawów – w ten sposób najciekawsze widoki ma się przed sobą, a nie za plecami.
• Szlak na Krzyżne od strony Pięciu Stawów jest bardziej stromy od szlaku z Doliny Pańszczycy.

.

Górskie pozdro,

Madzia / Wieczna Tułaczka

.

.